Edukacja

Typizacja

Michał Pszczółkowski
Typizacja w architekturze szkolnej

 

Ze wszystkich typów obiektów użyteczności publicznej XX wieku to właśnie szkoły były budowane najczęściej. Ze względu na ogromne potrzeby w tym zakresie powszechnie posługiwano się projektami powtarzalnymi. Dzięki zastosowaniu takich projektów można było budować szybciej, więcej i taniej: powtarzając jeden szczegółowo opracowany i skosztorysowany projekt nie tracono czasu i środków na każdorazowe przygotowanie indywidualnej koncepcji.

W okresie międzywojennym największe znaczenie miały zeszyty z projektami budynków szkolnych publikowane przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w latach 1925–1937.  Był to obszerny materiał, w każdym zeszycie zamieszczano bowiem kilkadziesiąt projektów szkół powszechnych wszystkich szczebli organizacyjnych, zróżnicowanych pod względem rzutów i układów funkcjonalnych. W pierwszych dwóch zeszytach (z roku 1925 i 1926) proponowano koncepcje o tradycyjnej formie, w późniejszych dominowały rozwiązania modernistyczne. Projekty powtarzalne w budownictwie szkolnym znalazły szerokie zastosowanie także w okresie powojennym, zarówno w latach dominacji nurtu socrealistycznego, jak i później, w dobie socmodernizmu.

Powszechne zastosowanie takich projektów miało także cel polityczny. Po I wojnie światowej Polska scalona z ziem trzech zaborów potrzebowała integracji; po kolejnym globalnym konflikcie, w związku ze zmianą granic państwa, pojawiła się taka sama potrzeba. Polskiej architektury historycznej w wielu rejonach było niewiele albo nie było jej w ogóle, budowa tak samo wyglądających obiektów w różnych częściach kraju miała zatem prowadzić do wizualnej integracji ziem polskich. To nie jedyna analogia pomiędzy szkołami okresu przed- i powojennego. Wyraźne są też podobieństwa pomiędzy ich formą architektoniczną. Architektura socrealizmu ze swoimi dwiema odmianami monumentalną i swojską – ma wiele wspólnego z kierunkami dominującymi w latach dwudziestych: neoklasycyzmem i tradycjonalizmem. Z kolei odpowiednikiem funkcjonalizmu lat trzydziestych jest powojenny socmodernizm. Wszystkie te kierunki znajdowały zastosowanie w budownictwie szkolnym.